Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemi, ABD ile yıllarca süren bir krize neden oldu. Bu krizin kökenleri, Türkiye’nin füze savunma ihtiyaçları ve uluslararası ilişkilerindeki dengelere dayanıyor. İşte detaylar:
S-400’lerin Seçimi ve Satın Alma Süreci
Türkiye, 2011’de Suriye’de başlayan iç savaşın ardından hava savunma sistemleri konusunda ciddi bir ihtiyaç duydu. Suriye’deki iç savaşın 2012 sonunda Türkiye’de sivil ölümlere yol açması üzerine, Ankara NATO’dan hava savunma desteği talep etti. Bu talepler doğrultusunda Ocak 2013’te beş farklı ülke geçici olarak Patriot ve SAMP-T füzeleri gönderdi. Ancak, Türkiye’nin operasyonları nedeniyle bu sistemler 2018 ve 2019’da geri çekildi ve sadece İspanyol Patriot sistemleri Adana’da kaldı.
Türkiye, NATO’dan kalıcı bir çözüm arayışında olduğu dönemde kendi milli füze savunma sistemlerini geliştirmek amacıyla bir ihale sürecine girdi. İhalede, Çin’in CPMIEC şirketinin geliştirdiği FD-2000 sistemi öne çıktı. Ancak, Çin’in ABD yaptırım listesinde olması ve NATO’dan gelen itirazlar nedeniyle bu seçenek iptal edildi. ABD yapımı Patriot sistemleri ise hem yüksek maliyeti hem de teknoloji transferine yanaşmayan üretici nedeniyle elenmişti.
Türkiye, İtalyan-Fransız ortak yapımı SAMP-T sistemi için görüşmelere başladı. Ancak, Suriye’deki gelişmeler ve Türkiye’nin Rusya ile olan gerilimli ilişkileri bu süreci etkiledi. 24 Kasım 2015’te Türk jetleri tarafından bir Rus savaş uçağının düşürülmesi, iki ülke arasındaki ilişkileri gerginleştirdi. Bu gerilimlerin ardından, Türkiye’nin S-400 sistemleri için Rusya ile görüşmelere başlaması dikkat çekti.
Türkiye’nin S-400’leri Tercih Etme Nedenleri
Türkiye, Aralık 2017’de Rusya ile S-400 sistemlerinin satın alınmasına dair bir sözleşme imzaladı. Türkiye, bu anlaşmanın ardından S-400’lerin toplam maliyetinin 2,5 milyar dolar olduğunu açıkladı. Türk yetkililer, Patriot füzelerinin Türkiye’nin ihtiyaçlarını karşılamadığını, bu sebeple S-400’lerin tercih edildiğini belirtti. Ayrıca, teknoloji transferinin S-400 anlaşmasında netlik kazanamaması da önemli bir faktör oldu.
ABD ve NATO’nun Tepkileri
ABD ve NATO, Türkiye’nin S-400 sistemlerini almasını sorunlu olarak değerlendirdi. S-400’lerin NATO’nun mevcut savunma ve radar sistemleriyle uyumlu olmaması, ABD’nin bu sistemlere karşı tepkisini artırdı. Türkiye’nin S-400’leri kullanmasının F-35 savaş uçaklarının hassas bilgilerini Rusya’ya sızdırma riskini artırdığı gerekçesiyle ABD, Türkiye’yi F-35 üretim sürecinden çıkardı.
ABD, Türkiye’ye CAATSA (Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası) kapsamında yaptırım uygulama kararı aldı. Bu yaptırımlar, Türkiye’nin savunma sanayi yetkililerine yönelik olarak Nisan 2021’de devreye girdi. Türkiye, F-35 programına geri dönme arayışında bulunurken, ABD’den yeni F-16’lar ve modernizasyon kitleri talep etti. Ocak 2024’te Türkiye’nin bu talebi onaylandı.
Rusya ile İlişkiler ve Gelecek Perspektifi
Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerde S-400 konusu hala önemli bir rol oynuyor. Ağustos 2021’de Rusya’nın, Türkiye’ye ikinci parti S-400 sevkiyatı için yeni bir anlaşma imzalayacağına dair haberler ortaya çıktı. Ancak, Türk yetkililer bu bilgileri yalanladı ve yeni bir anlaşma için görüşmelerin olmadığını belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, S-400’lerin Türkiye’nin savunma sistemlerinin ayrılmaz bir parçası olduğunu ifade etti. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler de, S-400’lerin kullanılabilir olduğunu ve gerektiğinde aktif hale getirilebileceğini söyledi.
Türkiye’nin S-400 konusunda attığı adımlar, uluslararası ilişkilerdeki dinamikleri ve savunma stratejilerini büyük ölçüde etkilemiştir. Bu sürecin nasıl şekilleneceği ve S-400’lerin gelecekteki rolü, hem Türkiye’nin hem de uluslararası aktörlerin stratejilerine bağlı olarak gelişecektir.
